.: OKULISTYKA :.

Wydanie specjalne sierpień 2007

AMD - epidemia XXI wieku

AMD - Epidemic of the 21st Century

Jerzy Szaflik

Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik

Summary: AMD - degenerative disease affecting macula is considered a great social problem. At present we have more and more modern methods of treatment. Prophylactic measures - especially - using antioxidants - play a vital part in that condition prevention.

Keywords: AMD, prophylactic, treatment.

Starcze zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (age-related macular degeneration ? AMD) to degeneracyjna choroba oczu, która jest najczęstszą przyczyną poważnej utraty widzenia u osób po 65. roku życia w krajach rozwiniętych. Istotą tego schorzenia jest pojawienie się zmian w centralnej części siatkówki, w plamce żółtej ? w miejscu, które odpowiada za precyzyjne widzenie. Kiedy zmiany pojawią się w obojgu oczach, doprowadzają do ograniczenia w znacznym stopniu zdolności wykonywania codziennych podstawowych czynności (np. czytania, prowadzenia samochodu, posługiwania się środkami płatniczymi). Choroba w znacznym stopniu obniża jakość życia, skazuje osoby dotychczas samodzielne na opiekę osób trzecich oraz często w znacznym stopniu obciąża ekonomicznie pacjenta i jego rodzinę ? potwierdzają to badania przeprowadzone wśród pacjentów.
W ciągu ostatnich lat obserwujemy stale rosnącą, niestety, liczbę chorych z powodu AMD, co jest związane z procesem starzenia się społeczeństw i powoduje występowanie chorób typowych dla wieku podeszłego (w tym AMD) na skalę epidemiczną.
Przypadki zachorowań na AMD szacuje się na 2-10% u osób powyżej 50. roku życia i ponad 13% ? po 85. roku życia (1). Przewiduje się, że liczba chorych w ciągu najbliższych 25 lat wzrośnie trzykrotnie. Można zatem uznać, że w przypadku AMD mamy do czynienia z chorobą społeczną.
Zmiany, które zachodzą w siatkówce, są wynikiem postępującego procesu starzenia się organizmu, w naturalny sposób dotyczy to również oczu. W przebiegu tego procesu dochodzi do powstawania zmian miażdżycowych początkowo w naczyniach naczyniówki i wtórnie doprowadza do powstania zmian degeneracyjnych w obrębie centralnej siatkówki (1).
AMD jest schorzeniem wieloczynnikowym o złożonym patomechanizmie (ryc. 1). Pomimo wyjaśnienia wielu zjawisk z nim związanych, nadal część z nich wymaga dalszych wnikliwych badań. Obecnie badania dotyczą nie tylko patomechanizmu powstawania tego schorzenia, ale przede wszystkim poszukuje się nowych metod leczenia. Dotychczas istniejące metody leczenia pozwalały jedynie, w najlepszym przypadku, na stabilizację widzenia bez możliwości poprawy ostrości wzroku. Obecnie wdrażane są nowoczesne metody, z zastosowaniem leków hamujących angiogenezę, które dają nadzieję również na poprawę ostrości widzenia chorującym na AMD (2).
Podstawowe znaczenie w opanowaniu tej ?epidemii XXI? wieku, bo tak z całą pewnością można określić AMD, ma rozpoznanie schorzenia i czynników ryzyka.
Rola lekarza pierwszego kontaktu jest bardzo istotna ? polega przede wszystkim na informowaniu pacjentów, u których stwierdza się czynniki ryzyka, o zagrożeniu chorobą, możliwościach wdrażania działań profilaktycznych; lekarz pierwszego kontaktu kieruje pacjentów na okresowe badania okulistyczne.
Pierwsze objawy rozwijającego się AMD mogą być różne, zawsze jednak związane są z zaburzeniami widzenia w centralnym polu widzenia i mogą być opisywane przez pacjenta jako pogorszenie ostrości widzenia, krzywienie się linii prostych, obecność ciemnej plamy przed okiem.
Na pewno często zdarza się, że pacjent z pierwszymi objawami sugerującymi zmiany w siatkówce, zwraca się do lekarza rodzinnego; właśnie wtedy poinformowanie pacjenta o konieczności pilnej kontroli okulistycznej może zdecydować o szybszym wdrożeniu leczenia, a tym samym ? o lepszym rokowaniu co do widzenia.

Dokładne badanie siatkówki i ocena zaawansowania zmian są możliwe tylko w czasie badania okulistycznego z użyciem specjalistycznego sprzętu, niemniej jednak wywiad i przeprowadzenie prostych badań diagnostycznych pozwalają postawić wstępne rozpoznanie.
Łatwym i skutecznym sposobem diagnozowania wczesnych zaburzeń widzenia w AMD jest test Amslera, do którego pacjent powinien mieć dostęp nie tylko w gabinecie okulistycznym, ale również u lekarza rodzinnego. Pacjenci z wczesną zdiagnozowaną postacią AMD lub znajdujący się w grupie podwyższonego ryzyka powinni taki test wykonywać w domu, w ramach samokontroli, przynajmniej raz w tygodniu.
Również w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu pacjenci mogą otrzymywać wskazówki dotyczące racjonalnego trybu życia, zalecenia dietetyczno-żywieniowe oraz informacje o suplementacji witaminowej (3).
Podstawowe znaczenie w leczeniu ma wczesne rozpoznanie schorzenia i diagnostyka. W Polsce do retinologa pacjenci nadal trafiają zbyt późno, często ze zmianami tak zaawansowanymi, że na wdrożenie leczenia jest za późno.
Aktualne metody leczenia oparte są na złożonym patomechanizmie schorzenia, dają coraz więcej szans na zachowanie ostrości wzroku, a nawet jego poprawę.
Piśmiennictwo:
1. Vingerling JR et al.: Age?related macular degeneratin is associated with atherosclerosis. The Rotterdam Study, Am J Epidemiol 1995, 142(4), 404-409.
2. Brown DM et al.: Ranibizumab versus verteporfin for neovascular age-related macular degeneration. N Engl J Med. 2006, 355, 1432-1444.
3. AREDS. A randomized, placebo?controlled, clinical trial of high dose supplementation with vitamins C and E, beta carotene, and zinc for age?related macular degenerations and vision loss. AREDS report no. 8, Arch Ophtalmol 2001, 119, 1417-1436.

Ryc. 1. AMD ? złożony patomechanizm.
Fig. 1. AMD ? complex pathomechanism

powrót