.: OKULISTYKA :.

Wydanie 2/2002

0,3% ProxacinR - nowy lek w leczeniu zakażeń bakteryjnych

W okulistyce istnieje wiele schorzeń o etiologii bakteryjnej, które są leczone za pomocą miejscowo stosowanych antybiotyków w postaci kropli lub maści. Nawracające zakażenia, powstawanie nowych szczepów bakteryjnych, rozwój lekooporności to przyczyny, które sprawiają, że dotychczas stosowane leki stają się nieskuteczne.
Odkrycie w 1962 roku przez Leshera kwasu nalidyksowego zapoczątkowało powstanie nowej grupy chemioterapeutyków - chinolonów. Chinolony charakteryzują się bardzo szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, wysoką dostępnością biologiczną, stabilnością chemiczną, wydłużonym okresem półtrwania i doskonałą penetracją tkankową. Stanowią więc atrakcyjną grupę leków przeciwbakteryjnych. Obecnie istnieją cztery generacje leków z grupy chinolonów.
0,3% ProxacinR zawiera jako substancję czynną ciprofloksacynę (należącą do chinolonów 2. generacji) w postaci chlorowodorku ciprofloksacyny. Mechanizm działania baketriobójczego ciprofloksacyny polega na blokowaniu replikacji DNA poprzez wiązanie się ciprofloksacyny z gyrazą DNA. Gyraza (inaczej topoizomeraza II) jest enzymem odpowiedzialnym za utrzymanie komórkowego DNA w formie superheliksy. Gyraza wprowadzając do cząsteczki DNA ujemne skręty superheliksy, kompensuje powstające w wyniku działania enzymów replikacyjnych skręty dodatnie. Jest to proces niezbędny do prawidłowego funkcjonowania komórki. W wyniku zaburzenia działania gyrazy nadmiar skrętów dodatnich prowadzi do zahamowania replikacji DNA. Nagłe zahamowanie replikacji DNA powoduje śmierć komórki (1). Aktywność przeciwbakteryjna ciprofloksacyny jest spotęgowana obecnością pierścienia cyklopropanowego w pozycji 1, fluorowanego węgla w pozycji 6 oraz pierścienia piperazynowego w pozycji 7 (2).
Ciprofloksacyna (0,3% ProxacinR) posiada szerokie spektrum przeciwbakteryjne. Jest najbardziej aktywnym chinolonem wobec Pseudomonas aeruginosa. Wykazuje doskonałą aktywność wobec tlenowych pałeczek Gram-ujemnych z rodziny Enterobacteriaceae. Działa wobec gronkowców (m. in. Staphylococcus aureus), paciorkowców, ale wykazuje małą aktywność wobec Streptococcus pneumoniae. Ciprofloksacyna jest aktywna w stosunku do Haemophilus influenzae (w tym także do szczepów beta-laktamazo-dodatnich) oraz w stosunku do: Neisseria gonorhoeae, Neisseria meningitidis, Moraxella catarrhalis, Campylobacter, Helicobacter pylori, Mycoplasma tuberculosis, Chlamydia, Legionella, Brucella. Większość szczepów Pseudomonas cepacia i Burkhoderia cepacia oraz niektóre szczepy Pseudomonas maltophilia i Stenotrophomonas maltophilia są odporne na działania ciprofloksacyny, podobnie jak większość bakterii beztlenowych (m. in. Bacteroides fragilis i Clostridium difficile). Oporność szczepów na ciprofloksacynę rozwija się powoli (tzw. multiple-step mutation).
W przypadku zakażeń z udziałem beztlenowców skojarzenie ciprofloksacyny z aminoglikozydami wykazuje działanie synergiczne.
Ciprofloksacyna dobrze penetruje do tkanek i narządów. Podobnie do pozostałych chinolonów osiąga bardzo duże stężenie w kmórkach fagocytujących (1). Po podaniu miejscowym do worka spojówkowego penetruje do cieczy wodnistej i w mniejszym stopniu do ciała szklistego (3).
Snyder-Perlmutter, Katz i Melia wykazali, że 0,3% ciprofloksacyna wyraźnie zmniejsza florę bakteryjną na przedniej powierzchni oka w ciągu 15 minut od podania leku i efekt ten utrzymuje się przez 2 godziny (4). Prajna, George i Selvaraj wykazali, że 0,3% ciprofloksacyna jest skuteczna i bezpieczna w leczeniu zapalenia rogówki wywołanego przez bakterie Gram-dodatnie (5).
Badania na zwierzętach przeprowadzone w Zakładzie Farmakodynamiki Akademii Medycznej w Warszawie z zastosowaniem 0,3% ProxacinuR nie wykazały żadnych zmian morfologicznych w przednim i tylnym odcinku oka po podaniu leku. Rogówka oka badana testem fluoresceinowym nie wykazała cech uszkodzenia. Lek był dobrze tolerowany miejscowo. Stosowany z dużą częstotliwością w ciągu dnia nie działał drażniąco, fizjologiczne odruchy źrenic były zachowane.
Ciprofloksacyna podana do worka spojówkowego - jak większość leków stosowanych miejscowo - ulega częściowej absosrpcji do układu krążenia. Po podaniu miejscowym ciprofloksacyna osiąga stężenie w surowicy rzędu kilku nanogramów/ml. Dla porównania, po dożylnym podaniu 400 mg ciprofloksacyny jej maksysmalna koncetracja w surowicy wynosi kilka mikrogramów/ml.
Ciprofloksacyna podana ogólnie przechodzi przez łożysko i do mleka matki, gdzie osiąga 75% stężenia w surowicy (2). Dlatego nie zaleca się jej miejscowego stosowania u kobiet w ciąży i podczas karmienia piersią.

Należy wspomnieć, że w badaniach doświadczalnych in vitro wykazano, że fluorochinolony działają toksycznie na chondrocyty (1), a u zwierząt doświadczalnych powodują zahamowanie wzrastania płodu (2). Nie istnieją dokładne dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania i skuteczności kropli ocznych zawierających cicprofloksacynę u dzieci poniżej 1. roku życia. Ciprofloksacyna podawana doustnie podobnie jak inne chinolony wywołuje choroby stawów u młodych psów rasy bengalskiej. Natomiast lek ten podawany miejscowo do worka spojówkowego w stężeniu 0,3% nie powoduje żadnych zmian stawowych u tych zwierząt.
0,3% ProxacinR nie wykazuje działań niepożądanych ogólnych po podaniu do worka spojówkowego. Po podaniu miejscowym najczęstszym objawem jest uczucie pieczenia i dyskomfort w oku. Podczas leczenia ciprofloksacyną owrzodzenia rogówki, w związku z częstym miejscowym stosowaniem leku, obserwuje się przejściowe odkładanie białych krystalicznych złogów na przedniej powierzchni rogówki (ok. 17% przypadków). Tworzą sie one najczęściej pomiędzy 1. a 7. dobą podawania leku. Złogi te znikają całkowicie przy kontynuacji leczenia lub w kilka do kilkunastu dni po jego zaprzestaniu. Spośród innych działań niepożądanych (poniżej 10% przypadków) obserwuje się tworzenie łusek na brzegu powiek, przekrwienie spojówek, niesmak w ustach bezpośrednio po wpuszczeniu kropli do worka spojówkowego. Działania niepożądane występujące z częstością poniżej 1% przypadków to: reakcje alergiczne, światłowstręt, łzawienie, zapalenie rogówki, zaburzenia widzenia, bóle głowy.
0,3% ProxacinR w postaci kropli ocznych jest wskazany w leczeniu zapaleń aparatu ochronnego oka, zapaleniu spojówek, zapaleniu początkowego odcinka dróg łzowych, owrzodzeń rogówki wywołanych przez szczepy wrażliwe na ciprofloksacynę. W piśmiennictwie światowym spotyka się wiele prac potwierdzających wysoką skuteczność i bezpieczeństwo stosowania ciprofloksacyny w leczeniu bakteryjnych zapaleń rogówki (5,6,7,8,9) oraz zapaleń spojówek i zapaleń brzegów powiek (10,11,12).
0,3% ProxacinR poszerza grupę leków przeciwbakteryjnych do miejscowego stosowania w okulistyce dostępnych na polskim rynku. Jest syntetycznym chemioterapeutykiem o działaniu bakteriobójczym. Zawarta w nim ciprofloksacyna jest najbardziej - spośród chinolonów - aktywna wobec Pseudomonas aeruginosa. 0,3% ProxacinR posiada szerokie spektrum przeciwbakteryjne, działa wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-
-ujemnych. Jest lekiem dobrze tolerowanym i skutecznym w leczeniu bakteryjnych schorzeń narządu wzroku.

Piśmiennictwo: 1.Walker R. C.: The fluorochinolones. Mayo Clinic Proceedings, 1999; 74: 1030-1037. W: Medycyna Praktyczna, 1-2/2000: 129-147. 2. Dzierżanowska D.: Kompendium antybiotyków 1996. Alfa medica press, 1996. 3. Cekic O., Batman C., Yarsar U. et al: Human aqueous and vitreous humor levels of ciprofloxacin following oral and topical administration. Eye, 1999; 13 (Pt 4): 555-558. 4. Snyder-Perlmutter L. S., Katz H. R., Melia M.: Effect of topical ciprofloxacin 0,3% and ofloxacin 0,3% on the reduction of bacterial flora on the human conjunctiva. J. Cataract Refract Surg, 2000; 26 (11): 1620-1625. 5. Prajna N. W., George C., Selvaraj S. et al: Bacteriological and clinical efficacy of ofloxacin 0,3% versus ciprofloxacin 0,3% ophthalmic solutions in the treatment of patients with culture-positive bacterial keratitis. Cornea, 2001; 20 (2): 175-178. 6. Diamond J. P., White L., Leeming J. P. et al: Topical 0,3% ciprofloxacin, norfloxacicn and ofloxacin in treatment of bacterial keratitis: a new method for comparative evaluation of ocular drug penetration. Br. J. Ophthalmol. 1995; 79 (6): 606-609. 7. Leibowitz H. M.: Clinical eveluation of ciprofloxacin 0,3% ophthalmic solution for treatment of bacterial keratitis. Am. J. Ophthalm. 1991; 112 (4 Suppl): 34S-47S. 8. Parks D. J., Abrams D. A., Sarfarazi F. A. et al: Comparison of topical ciprofloxacin to convetional antibiotic therapy in the treatment of ulcerative keratitis. Am. J. Ophthalm. 1993; 115 (4): 471-477. 9. Insler M. S., Fish L. A., Silbernagel J. et al: Siccessful treatment of methicilin-resistant Staphylococcus aureus keratitis with topical ciprofloxacin.Ophthalmology 1991; 98 (11): 1690-1692. 10. Gross R. D., Hoffman R. O., Lindsay R. N.: A comparison of ciprofloxacin and tobramycin in bacterial conjunctivitis in children. Clin. Pediatr. (Phila), 1997; 36 (8): 445-448. 11. Adenis J. P., Colin J., Verin P. et al: Ciprofloxacin ophthalmic solution in the treatment of conjuctivital and blepharitis: a comparison with fusidic acid. Eur. J. Ophthalm. 1996; 6 (4): 368-374. 12. Leibowitz H. M: Antibacteral effectiveness of ciprofloxacin 0,3% ophthalmic solution in the treatment of bacterial conjunctivitis. Am. J. Ophthalmol. 1991; 112 (4 Suppl): 29S-33S.

powrót