Wstęp
Uraz oka zarówno dla pacjenta, jak i jego rodziny jest ciężkim przeżyciem psychicznym. Zadaniami prowadzącego lekarza w tej sytuacji są: ustalenie odpowiedniego postępowania i poinformowanie pacjenta o przebiegu leczenia oraz wymiana doświadczeń z innymi specjalistami. Na podstawie nazewnictwa BETT utworzono system klasyfikacji urazów oka. W prosty sposób przedstawiono w nim informacje o poszczególnych urazach. Umożliwia to rejestrowanie i statystyczną obróbkę danych (1,2), która pozwoliła na opracowanie skali prognostycznej urazów oka OTS (Ocular Trauma Score).
System nazewnictwa urazów oka BETT (The Birmingham Eye Trauma Terminology) (tab. I) ma pomóc w rozstrzygnięciu licznych niejasności i nieporozumień (występujących niekiedy nawet podczas analizy poszczególnych przypadków), które dotyczyły najczęściej sformułowań odnoszących się do sposobu określania ran penetrujących i perforujących. Ta niejednorodność uniemożliwiała nawet prowadzenie badań klinicznych i porównywanie ich wyników, co utrudniało ustalenie możliwie najlepszych metod terapeutycznych w poszczególnych typach uszkodzeń.
Kluczem tego systemu nazewnictwa jest to, że wszystkie pojęcia odnoszą się do całej gałki ocznej, a nie do konkretnych tkanek, np. rogówki (czyli sformułowanie „rana penetrująca (drążąca) rogówki” będzie rozumiane w tym systemie jako pełnościenna rana gałki ocznej znajdująca się w obrębie rogówki).
Niektóre urazy mają skomplikowany mechanizm i dlatego są trudne do zakwalifikowania (np. kulka z pistoletu pneumatycznego jest w zasadzie ciałem obcym wewnątrzgałkowym, ale w związku z tym, że tępy przedmiot potrzebuje dużej energii, aby przebić się przez ścianę gałki ocznej, powstają uszkodzenia jak podczas pęknięcia). W takich sytuacjach okulista może opisać uraz jako „mieszany” (np. pęknięcie gałki z ciałem obcym wewnątrzgałkowym) albo wybrać najbardziej poważny typ urazu (pęknięcie gałki) lub też ten rodzaj uszkodzenia, który wymaga postępowania w trybie nagłym – ciało obce wewnątrzgałkowe. Całkowite zniszczenie oka i urazowa enukleacja nie zostały ujęte w tym systemie.
Używanie ujednoliconego języka w przypadkach związanych z urazami oczu jest obowiązkowe, pozwala uniknąć niejasności, bez względu na typ komunikacji między profesjonalistami. System klasyfikacji urazów BETT został zatwierdzony przez kilka organizacji międzynarodowych, m.in.: AAO (American Academy of Ophthalmology), International Society of Ocular Trauma, Retina Society, United States Eye Injury Registry, Vitreous Society, oraz opublikowany w kilku czasopismach, m.in.: Graefe’s Archives, Journal of Eye Trauma, Klinische Monatsblätter, Ophthalmology. Dlatego wskazane jest, aby stał się on podstawą nazewnictwa w codziennej praktyce klinicznej.
Na podstawie nazewnictwa BETT utworzono system klasyfikacji mechanicznych urazów oka. Stanowi on prostą metodę przedstawienia ważnych informacji o urazie oka. Informacje te, jak udowodniono, mają znaczenie prognostyczne (3,4).
Osobny system klasyfikacji jest używany dla otwartych i zamkniętych urazów gałki ocznej (tab. II, III, IV, V). System określa cztery cechy:
• rodzaj urazu (oparty na mechanizmie urazu) (5,6-9),
• stopień (oparty na początkowej ostrości wzroku) (4,7,10),
• reakcję źrenicy (obecność bezpośredniej reakcji źrenicy na światło lub jej brak) (6,8),
• strefę (lokalizacja rany w przypadku otwartych urazów gałki ocznej, a w przypadku urazów zamkniętych określenie najbardziej do tyłu położonej tkanki nimi objętej) (7,11).
Dla pacjenta bardzo ważną sprawą jest uzyskanie informacji o długoterminowych konsekwencjach urazu i rokowaniu.
Stosowanie właściwego ujednoliconego nazewnictwa umożliwiło klasyfikację urazów oka oraz rejestrowanie i statystyczną obróbkę danych, która pozwoliła na opracowanie skali prognostycznej urazów.
Skala prognostyczna urazów mechanicznych oka OTS została opracowana na podstawie 2500 przypadków z bazy danych USEIR (1). Poniżej przedstawiono sposób jej wykorzystania w praktyce codziennej.
Jeżeli nie występuje żadna z wymienionych pięciu patologii, wynik OTS to punkty za ostrość wzroku.
Wyniki według skali OTS, oceniającej jeden parametr funkcjonalny i pięć anatomicznych (pęknięcie, zapalenie wnętrza gałki ocznej, uraz perforujący, odwarstwienie siatkówki, reakcja bezpośrednia źrenicy na światło), uzyskuje się zaraz po zakończeniu badania. Suma punktów za „visus” i wymienione w skali patologie umiejscawiają pacjenta (krok 2.) w określonej grupie rokowniczej OTS (prawdopodobieństwo określonych zakresów końcowej ostrości wzroku). Pozwala to na w miarę wiarygodne oszacowanie rokowania co do końcowej ostrości wzroku, czyli informacji statystycznych, które mogą, ale nie muszą, mieć zastosowanie w przypadku konkretnego chorego.

Podsumowanie
Korzyści wynikające ze stosowania zarówno systemów klasyfikacji, jak i skali OTS są bardzo duże nie tylko dla pacjenta (obniżenie poziomu stresu, możliwość wcześniejszego podjęcia życiowo ważnych decyzji, np. zawodowych), okulisty (bezbłędne porozumiewanie się, konsultowanie, porównanie wyników i opracowanie lepszych metod leczenia), lecz także dla społeczeństwa (poszukiwanie lepszych metod prewencji urazów oka i rehabilitacji osób poszkodowanych).

 

Piśmiennictwo:
1. www.useir.org
2. www.weir.org
3. Esmaeli B, Elner SG, Schork MA, Elner VM: Visual outcome and ocular survival after penetrating trauma. A clinicopathologic study. Ophthalmology 1995, 102, 393-400.
4. Pieramici DJ, Sternberg P Jr, Aaberg TM Sr, Bridges WZ Jr, Capone A Jr, Cardillo JA, de Juan E Jr, Kuhn F, Meredith TA, Mieler WF, Olsen TW, Rubsamen P, Stout T: A system for classifying mechanical injuries of the eye (globe). The Ocular Trauma Classification Group. Am J Ophthalmol 1997, 123, 820-831.
5. Hutton WL, Fuller DG: Factors influencing final visual results in severely injured eyes. Am J Ophthalmol 1984, 97, 715-722.
6. De Juan E Jr, Sternberg P Jr, Michels RG: Penetrating ocular injuries. Types of injuries and visual results. Ophthalmology 1983, 90, 1318-1322.
7. Groessl S, Nanda SK, Mieler WF: Assault-related penetrating ocular injury. Am J Ophthalmol 1993, 116, 26-33.
8. Gilbert CM, Soong HK, Hirst LW: A two-year prospective study of penetrating ocular trauma at the Wilmer Ophthalmological Institute. Ann Ophthalmol 1987 Mar, 19(3), 104-106.
9. Sternberg P Jr, de Juan E Jr, Michels RG, Auer C: Multivariate analysis of prognostic factors in penetrating ocular injuries. Am J Ophthalmol 1984, 98, 467-472.
10. Martin DF, Meredith TA, Topping TM, Sternberg P Jr, Kaplan HJ: Perforating (through-and-through) injuries of the globe. Surgical results with vitrectomy. Arch Ophthalmol 1991, 951-956. Erratum in: Arch Ophthalmol 1992, 110, 514.
11. Kuhn F, Morris R, Witherspoon CD, Heimann K, Jeffers JB, Treister G: A standardized classification of ocular trauma. Ophthalmology 1996, 103, 240-243.
 

Tab. II. Klasyfikacja urazów oka – otwartych i zamkniętych – ze względu na rodzaj urazu.
Tab. II. Open and closed globe injury classification – type of injury.


 

Tab. III. Klasyfikacja otwartych i zamkniętych urazów oka ze względu na stopień (ostrość wzroku).
Tab. III. Open and closed globe injury classification – grade (visual acuity).


 

Tab. IV. Klasyfikacja urazów oka – otwartych i zamkniętych – reakcja źrenicy.
Tab. IV. Open and closed globe injury classification – grade (visual acuity).


 

Tab. V. Klasyfikacja urazów oka – otwartych i zamkniętych – ze względu strefę uszkodzeń.
Tab. V. Open and closed globe injury classification – zone.

 

Tab. I. Terminy i ich definicje w systemie BETT.
Tab. I. Terms and definitions in BETT.

 

Tab. VI. Ocena punktacji OTS i przewidywanie końcowej ostrości wzroku.
Tab. VI. Open and closed globe injury classification – zone.